Corona op de werkvloer – update 20 mei 2020

Welke maatregelen moet je treffen?
Als werkgever heb je de wettelijke plicht zorg te dragen voor een veilige en gezonde (werk)omgeving voor je werknemers. Dat houdt in dat zij niet in aanraking mogen komen met besmette werknemers. Je dient je werknemers op de gevaren van het coronavirus op de werkvloer te wijzen en je dient ervoor te zorgen dat besmetting zoveel mogelijk wordt voorkomen door bijvoorbeeld het treffen van goede hygiënemaatregelen en het afzien van fysiek contact zoals handen schudden. Het advies blijft voorlopig om nog zoveel mogelijk thuis te blijven werken.

Als je je werknemers toch op kantoor laat werken, moet je ervoor zorgen dat de kans op besmetting zo klein mogelijk is. Daarom laat je je werknemers op anderhalve meter afstand van elkaar en van hun klanten werken en tref je voldoende hygiënemaatregelen.

Georganiseerde samenkomsten zijn in beginsel nog altijd verboden. Dit tenzij ze nodig zijn voor de continuering van de dagelijkse werkzaamheden van je onderneming. In dat geval mogen ten hoogste honderd personen aanwezig zijn en blijven de afstands- en hygiëneregels gelden. 

Mogen werknemers nog met zakenreis?
Op dit moment geldt code oranje voor de hele wereld. Het is dus van belang reizen zoveel mogelijk te beperken en dat alleen te doen als het strikt noodzakelijk is. 

Mag ik werknemer verbieden met vakantie te gaan naar een risicogebied?
Ook al geldt code orangje, toch mag je je werknemer niet verbieden met vakantie te gaan naar een bestemming binnen een risicogebied. Wel kun je hem dringend verzoeken de reisadviezen van het ministerie van buitenlandse zaken te volgen en hem er in dat kader op wijzen dat de gevolgen van toch afreizen voor zijn eigen rekening en risico kunnen komen, bijvoorbeeld als hij naar een rood of oranje gebied afreist en door de lokale autoriteiten of nadien in Nederland in quarantaine wordt geplaatst.

Moet ik mijn werknemers laten thuiswerken?
De overheid adviseert iedereen nog steeds bij voorkeur thuis te werken. Als de werkzaamheden het toelaten, is het dus verstandig je werknemers zoveel mogelijk te laten thuiswerken. Voor werknemers geldt dat ook zij dit advies zoveel mogelijk moeten opvolgen.

Daarbij ben je als werkgever verplicht een veilige en arbo-technisch goedgekeurde thuiswerkplek te creëren. In principe gelden voor een thuiswerkplek dezelfde regels als voor de werkplek op kantoor. Je moet zorgen voor een ergonomische werkplek, een goed beeldscherm en de juiste verlichting. Ook voor een thuiswerkplek geldt dat een risico-inventarisatie moet worden gedaan.

Overigens is de overheid sinds de corona-uitbraak minder streng in de naleving van de arbobepalingen, omdat niet iedere werknemer een geschikte stille ruimte heeft voor verrichting van zijn werkzaamheden en de aanschaf van een dure bureaustoel voor een relatief korte periode niet per se noodzakelijk is.

Moet ik een werknemer toelaten?
Het advies van de overheid is thuis te werken. Ik zou werknemers hiertoe dan ook echt stimuleren en ze alleen toelaten als dat echt niet anders kan. Als je de gezondheid van je werknemers op de werkvloer onvoldoende kunt waarborgen of als er simpelweg geen werk te verrichten is (denk aan sportscholen), dan laat je ze zeker niet toe.

Mag ik een hoestende werknemer naar huis sturen?
Je kunt werknemers die verkoudheidsklachten vertonen (neusverkouden zijn en/of keelpijn hebben en/of benauwdheidsklachten hebben en/of hoesten en daarbij eventueel koorts hebben) wel verplichten thuis te blijven.

Als je een werknemer verzoekt thuis te werken, omdat je vreest dat hij met het coronavirus besmet is, raden wij je aan de bedrijfsarts in te schakelen. De bedrijfsarts kan een oordeel geven over de klachten van de werknemer.

Mogen we vergaderen op kantoor?
Zoals gezegd blijft thuiswerken het uitgangstpunt. Wel mag vanaf 1 juni a.s. in openbare gebouwen en op werkplekken worden vergaderd met maximaal dertig personen. Vanaf 1 juli a.s. mag het weer met honderd personen.

Mag werknemer weigeren naar het werk te komen?
Alleen als sprake is van een reëel gevaar mogen je werknemers hun werk voor de duur van dat gevaar onderbreken, bijvoorbeeld als een collega met verkoudheidsklachten naar het werk is gekomen, als je onvoldoende voorzorgsmaatregelen hebt getroffen of als het onmogelijk is voldoende afstand te houden. Ze dienen je dan wel te vertellen dat zij hun werk op die grond onderbreken.

Dus, als geen sprake is van specifieke of concrete risico’s op besmetting op de werkvloer en jij de nodige voorzorgsmaatregelen hebt getroffen en je conform de adviezen van het RIVM handelt, hebben je werknemers geen reden om thuis te blijven. In dat geval dienen ze gewoon naar hun werk te komen. Als ze niet komen, hebben ze in beginsel geen recht op loon. De ongegronde angst het virus op te lopen is een reden die voor rekening en risico van werknemer komt.

Als je werknemer echt niet wil komen werken, kun je met hem afspreken dat hij vakantieverlof opneemt. Met een verzoek daartoe moet je instemmen, tenzij gewichtige bedrijfsbelangen zich hiertegen verzetten.

Mag je van werknemer verwachten dat hij andere werkzaamheden verricht?
Als je een redelijk voorstel aan werknemer doet waarop hij in redelijkheid dient in te gaan, mag je dat verwachten. Concreet betekent dat dat je werknemer in staat moet zijn de werkzaamheden te verrichten en dat hij geen reëel gevaar loopt, noch voor het oplopen voor het coronavirus noch op een andere wijze. Als dat wel het geval is, mag hij de werkzaamheden naar alle waarschijnlijkheid met recht weigeren. Het is dus van belang:
1.) voldoende voorzorgs- en veiligheidsmaatregelen te treffen en je werknemer daarover voor te lichten om daarmee het reële gevaar voor hem af te wenden en
2.) je werknemer cursussen te laten volgen om hem in staat te stellen de werkzaamheden te verrichten en zichzelf te beschermen.
Moet je je werknemer die in verband met klachten thuisblijft loon betalen?
Als je werknemer milde klachten als neusverkoudheid, hoesten of keelpijn heeft, moet hij thuis blijven. Deze verplichting geldt ook als hij wel in staat is werkzaamheden te verrichten. In dat geval moet je het loon blijven betalen en kan werknemer niet worden verplicht vakantiedagen op te nemen. Wel kun je werknemer verzoeken zoveel mogelijk werkzaamheden vanuit huis op te pakken.

Moet je werknemers betalen als je geen werk beschikbaar hebt?
Ook als je onvoldoende werk hebt, moet je je werknemers in beginsel hun loon betalen. Wel kun je in geval van omzetverlies voor een periode van drie maanden een tegemoetkoming in de loonkosten bij het UWV aanvragen via de NOW. 

Mag ik stoppen oproepkrachten op te roepen als ik geen werk heb?
In principe kun je daartoe overgaan, maar oproepkrachten kunnen na drie maanden te hebben gewerkt al een beroep doen op het rechtsvermoeden van arbeid. Dat betekent dat in het geval dat zij de voorgaande drie maanden gemiddeld 20 uur per week hebben gewerkt, zij die arbeidsduur bij je kunnen claimen. Ook geldt dat de NOW mogelijk wordt gekort als je loonsom lager wordt over de periode waarover je de subsidie hebt aangevraagd. Ook dit kan het niet-oproepen onaantrekkelijk maken.

Kan werknemer een reeds opgenomen vakantie weer intrekken?
In de rechtspraak is dit nog niet eerder voorgekomen. Meestal is het een werkgever die werknemer op het laatste moment toch nodig heeft op de werkvloer en om die reden een reeds toegekende vakantie ongedaan wil maken. Maar wat geldt dan als werknemer een reeds aan hem toegekende vakantie wil opnemen? In beginsel geldt dat een met toestemming van de werknemer vastgestelde vakantie is vastgelegd en dat je daarop niet hoeft terug te komen. Wel gelden altijd de algemene beginselen van goed werkgever/goed werknemerschap en hangt het van de omstandigheden van het geval en de specifieke situatie van partijen wat uiteindelijk geldt. Jouw belang als werkgever dat je geen werk kunt aanbieden door de uitbraak van het coronavirus zal daarbij wel sterk meewegen. Bovendien blijft ook nu (of misschien juist nu) de noodzaak bestaan om te kunnen recupereren. Je werknemers hoeven natuurlijk niet op reis om zich te kunnen ontspannen van werk.

Als je je werknemer coulance halve een aantal dagen teruggeeft, vergeet dan niet vast te leggen dat hij wel in de gelegenheid is gesteld vakantie op te nemen, zodat de vakantiedagen in ieder geval wel komen te vervallen na de vervaltermijn. Waarschuw werknemers bovendien dat zij niet allemaal tegelijkertijd met vakantie kunnen, zodra het virus weer overwonnen is. E

Als je werknemer op grond van het coronavirus afwezig is, wanneer dien je dan diens loon te betalen?
De vraag of je loon moet betalen speelt in verschillende situaties een rol, bijvoorbeeld als je werknemer door het hebben van het virus, door getroffen quarantainemaatregelen of andere reisbeperkingen of door zorgverlof voor een naaste met corona afwezig is.
Werknemer heeft het coronavirus

Als een werknemer het coronavirus heeft, gelden de gebruikelijke regels bij ziekte. Op grond van de wet heeft hij dan recht op minimaal 70% van het loon met een minimum ter hoogte van het minimumloon. Bij cao of door afspraken in de arbeidsovereenkomst wordt hiervan vaak afgeweken.

Werknemer kan niet terugkomen van vakantiebestemming
Als een werknemer niet kan terugkeren van diens vakantiebestemming, bijvoorbeeld omdat hij door het coronavirus vastzit op een cruiseschip of in diens hotel, zal je – ondanks dat hij dan zelf (nog) niet ziek is – wel 100% van het loon moeten betalen. Dit is één van de situaties waarbij de betaling van het loon volledig voor rekening en risico van de werkgever komt.

Werknemer moet kinderen opvangen door sluiting scholen en kdv’s of moet voor ziek familielid zorgen
Ook kan sprake zijn van calamiteitenverlof of kortdurend zorgverlof, bijvoorbeeld als een werknemer zijn kinderen moet opvangen omdat de school vanwege het coronavirus gesloten is of vanwege de zorg van besmette familieleden. Kortdurend zorgverlof kan een werknemer opnemen bij noodzakelijke verzorging in verband van bijvoorbeeld een kind of echtgenoot. Voor het kortdurend zorgverlof geldt dat een werknemer per jaar maximaal tweemaal het aantal uur dat hij per week werkt mag opnemen. Als een werknemer veertig uur per week werkt, mag hij dus (2*40=) tachtig uur (twee weken) kortdurend zorgverlof opnemen.
Tijdens dit kortdurend zorgverlof bouwt een werknemer gewoon vakantiedagen op. Je mag het verlof niet hiervan aftrekken .
Gedurende de duur van het kortdurend zorgverlof heeft een werknemer recht op 70% van het loon met een minimum ter hoogte van het minimumloon.

De regeling met betrekking tot het calamiteitenverlof geldt wanneer een werknemer zijn werk niet kan verrichten wegens onvoorziene omstandigheden. Gedurende de duur van het calamiteitenverlof heeft een werknemer in beginsel recht op doorbetaling van het loon. Hiervan kan bij cao worden afgeweken.

Mag ik werknemers preventief laten testen?
Je mag van je werknemers niet verlangen zich preventief te laten testen. 

Gelden de privacyregels nu nog?
Ook nu ten tijde van de uitbraak van het coronavirus gelden in beginsel de gebruikelijke regels met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens van werknemers. De AP heeft daartoe benadrukt dat privacy nog altijd van groot belang is, maardat de bestrijding van het coronavirus en het redden van levens vanzelfsprekend topprioriteit heeft. De AP zal echter wel blijven ingrijpen als de privacy echt in gevaar is en zal ook boetes blijven opleggen, zeker als je niet conform zijn adviezen en de bepalingen van de AVG hebt gehandeld.

Hoe verhoudt de privacy van een met corona besmette werknemer zich met de zorgplicht van een werkgever voor zijn andere werknemers?
Als werkgever wil je ter voorkoming van de verspreiding van het besmettelijke coronavirus natuurlijk het liefst aan een werknemer die zich ziekmeldt vragen of hij besmet is met het coronavirus, zodat je nadere maatregelen kunt nemen. Als werkgever mag je echter maar beperkt informatie vragen aan een werknemer betreffende de reden van arbeidsongeschiktheid. Je mag het werknemers wel vragen of zij gezondheidsklachten hebben, maar de werknemers mogen weigeren om hierop een antwoord te geven.

Als werknemer uit zichzelf vertelt dat hij besmet is met het coronavirus, mag je dit vervolgens niet opnemen in een personeelsdossier. Gezondheidsgegevens zijn immers bijzondere persoonsgegevens en daarvoor gelden strenge eisen. Wij raden je aan direct de bedrijfsarts in te schakelen en de werknemer te wijzen op de adviezen van de GGD en/of telefonisch contact op te laten nemen met de huisarts.

Mag je de temperatuur van werknemers (of bezoekers) bij de ingang meten?
De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) beschermt persoonsgegevens die geautomatiseerd worden verwerkt, ook als het gaat om het opnemen van iemands temperatuur. Ook beschermt de AVG persoonsgegevens die bestemd zijn om in een bestand te worden opgenomen (of daar al in zitten), zelfs als dat extreem kort gebeurt, bijvoorbeeld voor het al dan niet openen van een poortje na een temperatuurmeting. Bij het opnemen van de temperatuur in de vorm van toegangscontrole is dus meestal sprake van een verwerking en dus van toepasselijkheid van de AVG.

In het algemeen zul je de uitkomst van de meting doorgeven of ergens registreren om iemand toegang te kunnen geven of te weigeren. Je meet de temperatuur van je werknemers immers niet voor niets, maar als je gebruik maakt van een systeem waarbij poortjes al dan niet opengaan, waarbij al dan geen groen licht wordt gegeven of die op basis van de meetgegevens op een andere manier geautomatiseerd iets doen, geldt het verbod van de temperatuurmeting.

Alleen temperatuur aflezen
Als je echt alleen de temperatuur op een thermometer afleest, zonder (de bedoeling om) deze meetgegevens te bewaren (door te geven, te registreren) en zonder een automatische verwerking (poortjes die openen/ groen licht), dan valt dat aflezen op zichzelf niet onder de bescherming van de AVG. En dus ook niet onder het toezicht van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP).

Het valt ook niet onder de AVG als je je werknemers, bezoekers of klanten slecht de gelegenheid biedt hun eigen temperatuur te meten.

Toch inbreuk mogelijk
Let op: wanneer iets niet onder de AVG valt omdat er alleen gemeten wordt en niet geregistreerd of geautomatiseerd, betekent dat niet dat er dus ook geen privacybezwaren aan kunnen zitten. De privacy-inbreuk kan ook groot zijn als iemand bijvoorbeeld na een temperatuurmeting niet naar binnen mag (wordt tegengehouden door bijvoorbeeld een beveiliger) en een hele rij wachtenden dat kan zien. En hieruit mogelijk conclusies trekt over de gezondheid van deze persoon.

De AVG biedt hiertegen echter geen bescherming en de AP evenmin optreden. Toch kan volgens de AP wel degelijk sprake zijn van een onrechtmatige inbreuk op het grondrecht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer.

Ook kan de bescherming van andere grondrechten, zoals de integriteit van het lichaam, nadrukkelijk in het geding zijn. Afhankelijk van hoe de temperatuurmeting is ingericht, kan het slechts meten van temperatuur dus wel degelijk onrechtmatig zijn.

Dit artikel is voor het laatst bijgewerkt op 20 mei 2020