De fans redden het voetbal
Inleiding
Al in 1998 zou een Italiaans mediaconglomeraat onaangekondigd plannen hebben geïnitieerd voor een elitecompetitie met de grootste voetbalclubs van Europa. Nadien hebben de grote Europese voetbalclubs dat idee steeds in het leven gehouden.
De clubs Real Madrid, FC Barcelona, Atlético Madrid, AC Milan, Internazionale, Juventus, Arsenal, Chelsea, Liverpool, Manchester City, Manchester United en Tottenham Hotspur maakten op zondag 18 april 2021 bekend dat zij een eigen midweeks Europees toernooi zouden starten, de Super League. Deze clubs wilden daarnaast in de nationale competitie blijven spelen.
In de brief van de Super League is door betreffende voetbalclubs benadrukt dat zij de UEFA Champions League en de Europa League niet zouden willen vervangen, maar dat zij daarmee zouden willen concurreren.
Het idee was dat de Super League een gesloten competitieconcept zou worden naar het model van de Amerikaanse NBA en de NFL. Een concept dat de voetballiefhebber grotendeels vreemd is. Bovendien zou de Super League, bij gebrek aan een piramidestructuur, geen promotie en degradatie kennen.
Direct na het uitbrengen van het persbericht hebben UEFA, de FIFA en de nationale bonden zich massaal tegen de Super League uitgesproken.
De UEFA dreigde bovendien direct om de betreffende clubs die nu nog actief zijn in Europa – Real Madrid, Manchester City en Chelsea (in de halve finales van de Champions League) – per direct daarvan uit te sluiten en bovendien de spelers van de Super League-clubs van het komende EK te verbannen.
Waar ligt de grens als het gaat om de door UEFA en FIFA aangekondigde sancties?
Op 16 december 2020 heeft het Gerecht van de Europese Unie een uitspraak gedaan die in deze kwestie als precedent zou kunnen gelden. In die uitspraak bevestigt het Gerecht dat de regels van de Internationale Schaatsunie (ISU), die voorzien in strenge straffen voor atleten die deelnemen aan niet door de ISU erkende evenementen, in strijd zijn met het Europese mededingingsrecht.
Waar ging het in de ISU-zaak over?
De ISU is de enige internationale sportfederatie die door het Internationaal Olympisch Comité (IOC) is erkend voor het beheer en de administratie van het kunstschaatsen en het snelschaatsen. De ISU organiseert daarnaast verschillende schaatsevenementen in het kader van de belangrijkste internationale wedstrijden, zoals de Europese en wereldkampioenschappen en de Olympische Winterspelen.
In 2014 wilde de Koreaanse onderneming Icederby International Co. Ltd een schaatswedstrijd met evenementen in een nieuw formaat in Dubai (Verenigde Arabische Emiraten) organiseren. Aangezien de ISU dat evenement niet toestond, vond die organisator het moeilijk zich van de deelname van professionele schaatsers te verzekeren, waardoor hij van zijn plan afzag. Dit omdat schaatsers die bij nationale federaties zijn aangesloten en lid zijn van de ISU, krachtens de statuten van de ISU zijn onderworpen aan een stelsel van voorafgaande toelating, dat een aantal “toelatingsregels” omvat. Op grond van deze regels (in de voor die periode geldende versie) werd deelname van een schaatser aan een niet door de ISU toegelaten wedstrijd gesanctioneerd met een levenslang verbod op deelname aan enige door de ISU georganiseerde wedstrijd.
Nadat twee Nederlandse beroepsschaatsers een klacht hadden ingediend, heeft de Europese Commissie in haar besluit van 8 december 2017 geoordeeld dat de toelatingsregels van de ISU onverenigbaar waren met de Europese mededingingsregels, voor zover zij ertoe strekten de mogelijkheden van beroepsschaatsers om vrij deel te nemen aan door derden georganiseerde internationale evenementen te beperken en zij deze derden derhalve de diensten van atleten ontzegden die noodzakelijk waren om deze wedstrijden te organiseren. De Commissie heeft de ISU daarom gelast een einde te maken aan de vastgestelde inbreuk.
De ISU heeft tegen de bestreden beschikking beroep ingesteld bij het Gerecht van de Europese Unie. Het Gerecht bevestigt uiteindelijk dat de door de Commissie met betrekking tot de betrokken regeling vastgestelde kwalificatie van mededingingsbeperkende strekking, gegrond is.
Deze ISU-zaak biedt enerzijds een handvat voor de beantwoording van de vraag of de door UEFA aangekondigde sancties voor deelname aan de Super League evenredig is. De conclusie kan namelijk zijn dat het uitsluiten van voetbalclubs van deelname aan de door UEFA georganiseerde competities en het verbannen van de spelers van de Super League-clubs van het komende EK voor deelname aan de Super League een stap te ver gaat.
Daarnaast is het nog maar de vraag of de door UEFA aangekondigde sancties proportioneel zijn. Sancties zijn weliswaar toegestaan, maar ze moeten strikt noodzakelijk zijn om doelen van algemeen belang te beschermen en niet verder gaan dan nodig. In dat kader zou het verbannen van clubs uit nationale competities afdoende kunnen zijn, zodat het niet nodig is om ook nog aan spelers beperkingen op te leggen.
Anderzijds biedt deze uitspraak van het Gerecht UEFA de ruimte haar competities te verdedigen door zich te beroepen op twee legitieme doelstellingen, te weten:
(i) de bescherming van haar kalender tegenover de concurrentie van de Super League; en (ii) de instandhouding van haar herverdelingsmodel van de inkomsten om zo de duurzaamheid en ontwikkeling van het voetbal te waarborgen.
De UEFA zou daarnaast ook nog een beroep kunnen doen op de antikartelwetgeving. Immers, de Super League heeft tot doel inkomsten te verdelen onder haar leden en daardoor andere potentiële deelnemers uit te sluiten van deze zakelijke mogelijkheid. Toetreding tot dit gesloten model is namelijk niet of nauwelijks mogelijk.
Uitspraak Spaanse rechtbank
De Spaanse rechtbank in Madrid heeft op 20 april 2021 al een eerste uitspraak gedaan inzake de door de UEFA en FIFA aangekondigde sancties tegen de Super League-clubs. De Spaanse rechtbank heeft geoordeeld dat straffen nog niet mogen worden opgelegd zolang de gehele zaak nog niet volledig bestudeerd is. Het lijkt er daarmee op dat de Super League-clubs de eerste juridische slag hebben gewonnen. Alleen, het is nog maar de vraag hoever de bevoegdheid van de Spaanse rechter strekt om definitief te kunnen oordelen in zaken aangaande de UEFA, de FIFA en bijvoorbeeld de Engelse Premier League.
De fans, de belangrijkste stakeholder in het voetbal
Duizenden fans hebben zich de afgelopen dagen duidelijk uitgelaten over de Super League, met daarbij de eis dat “hun” club zich zo snel mogelijk zou terugtrekken. En met succes. Verschillende clubbestuurders hebben inmiddels ook hun excuses aangeboden aan de fans voor het mislukte project. Doordat verschillende clubs zich inmiddels hebben teruggetrokken, is het (voorlopig) einde verhaal voor de Super League. Hiermee is maar weer gebleken dat het voetbal “van” de fans is. De fans hebben het voetbal in ieder geval van verdeeldheid en van verschillende complexe juridische procedures gered.
De Super League heeft verenigd
Zoals de Italiaanse sportkrant Gazzetta dello Sport er al cynisch op wees, zijn de Super League-clubs er wél in geslaagd om op één dag tijd fans, spelers, media en zelfs politici te verenigingen.
Door: Zabih Etemadi, advocaat ondernemingsrecht en sportrecht
